Sau 2 năm liền chịu ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, Việt Nam là quốc gia duy nhất ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, và là một trong 4 quốc gia trên toàn thế giới được Moody’s nâng bậc tín nhiệm kể từ đầu năm 2022 đến nay.

Ông Andrea Copppla, Kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam World Bank nhận định, kinh tế Việt Nam đang phục hồi rất nhanh chóng và rất ấn tượng.

Nhưng, theo đánh giá của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, dù thị trường lao động phục hồi tương đối tốt, song tình trạng thiếu lao động cục bộ đang diễn ra, đặc biệt dự báo sẽ thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao như lĩnh vực tài chính, công nghệ thông tin, logistics…

Trong khi đó, từ giữa năm 2021, trên thế giới đã xuất hiện tình trạng “nghỉ việc ồ ạt”, với 42% người lao động được hỏi cho biết họ đang có ý định nghỉ việc, ngay cả khi tình trạng thất nghiệp đang leo thang trên toàn thế giới do ảnh hưởng của Covid-19. Để hạn chế trào lưu này ở Việt Nam, bà Thoa Võ - Human Capital Lead tại Deloitte Consulting SEA khuyến khích các doanh nghiệp cần hành động ngay để thu hút, giữ chân, phát triển nhân tài.

Để doanh nghiệp sinh tồn và vươn mình lên trong bối cảnh hỗn loạn, dễ đứt gãy hơn bao giờ hết kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát hơn 2 năm trước, đây là thời điểm để tái tạo tổ chức, theo ông Lê Hồng Phúc - Chủ tịch Câu lạc bộ Nhân sự Việt Nam (VNHR). Chia sẻ tại Hội nghị Nhân sự Việt Nam năm 2022 (do VNHR tổ chức giữa tháng 9/2022), ông Phúc nói: “Đã đến lúc các nhà lãnh đạo cần tái tạo tổ chức từ gốc, thiết kế lại từ tư duy, chiến lược, hệ thống, quy trình và cả nguồn nhân lực”.

Tăng cạnh tranh bằng mô hình kinh tế ưu việt

Đầu năm 2022 đến nay, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 còn diễn biến phức tạp, đặc biệt là tình hình chiến sự giữa Nga và Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt thực sự, "lạm phát" là mối quan tâm hàng đầu của các chính phủ và ngân hàng trung ương. Ở Mỹ dù giá xăng dầu giảm nhưng lạm phát vẫn tăng, FED liên tục tăng lãi suất và dự kiến tiếp tục tăng. Châu Âu đang đối mặt với một mùa đông thiếu khí đốt trầm trọng và có thể bước vào giai đoạn suy thoái.

Khi các ngân hàng trung ương tăng lãi suất để chống lạm phát, kiềm chế nhu cầu tiêu dùng, nền kinh tế tăng trưởng chậm lại, ảnh hưởng đến thị trường lao động. Sức mua của khách hàng giảm chỉ còn 50% so với khả năng tài chính của họ.

Tại Việt Nam, lạm phát được kiểm soát ở mức khá thấp. Các thành phần chủ chốt của nền kinh tế đều tăng trưởng dương trong quý II/ 2022, đặc biệt là ngành dịch vụ tăng trưởng gần 18% trong sáu tháng đầu năm. Du lịch được xem là ngành có sức phục hồi nhanh chỉ sau một thời gian ngắn. Điều này đạt được do thành công trong chiến dịch tiêm phòng.

Vào tháng 8/2022, doanh số bán lẻ, dịch vụ tăng trưởng mạnh 50% so với đầu kỳ năm ngoái, du lịch phát triển, lạm phát đang trong mức kiểm soát mở ra một bức tranh tiềm năng cho nền kinh tế vĩ mô Việt Nam.

Theo ông Ngô Đăng Khoa - Giám đốc toàn quốc Khối ngoại hối, thị trường vốn và dịch vụ chứng khoán của HSBC Việt Nam, thì thử thách trong thời gian tới đối với các doanh ng hiệp là nhu cầu tiêu dùng các nước Mỹ, châu Âu sẽ chuyển dịch sang dịch vụ. Ở các khu vực này, tiêu dùng cho hàng hoá đã chững lại từ cuối 2021, và đến cuối năm 2022 có thể đi xuống, nhường chỗ cho nhu cầu dịch vụ tăng lên.

Ứng phó của các DN Việt Nam

Thảo luận tại Hội nghị Nhân sự Việt Nam 2022, ông Lê Trí Thông - CEO PNJ cho rằng, mô hình chữ K là lựa chọn mới cho các doanh nghiệp Việt Nam. Đó là mô hình 3 chiến lược. Ông Thông phân tích:

Chiến lược thứ nhất là tăng và giảm m (m: khối lượng - tương đương với quy mô công ty). Trong đó, tăng m là hoạt động phát triển mở rộng quy mô và lĩnh vực kinh doanh. Ông lấy ví dụ như việc Masan và Thaco xoay chuyển cục diện thị trường bán lẻ, hay MWG nhắm mục tiêu tập đoàn bán lẻ đa ngành khi khai trương 5 chuỗi mới. Giảm m là thu hẹp quy mô công ty, tập trung vào lĩnh vực cốt lõi, như việc các công ty công nghệ lớn toàn cầu cắt giảm nhân sự hoặc ngưng tuyển dụng.

Chiến lược thứ hai là tăng và giảm h (h: độ cao - tương đương với vị thế thị trường). Trong đó, nâng cao h là hoạt động chiếm lĩnh thị phần – nâng cao vị thế cạnh tranh như câu chuyện cạnh tranh thị phần của Grab và Uber ngày xưa, song song đó là với Gojek, hay bài toán cạnh tranh giữa ngân hàng với fintech, giữa các ví điện tử…

Chiến lược thứ ba là tăng và giảm v (v: vận tốc - tương đương tốc độ tăng trưởng). Trong đó, tăng v là các hoạt động tăng tốc - bứt phá - chiếm lĩnh thị trường (vd FPT tăng tốc mở rộng phủ chuỗi nhà thuốc Long Châu); giảm v là giảm tốc để chấn chỉnh - thu mình trước “cơn bão” (ví dụ như Google đóng băng tuyển dụng trong 2 tuần).

Theo ông Lê Trí Thông - CEO PNJ cho rằng, mô hình chữ K là lựa chọn mới cho các doanh nghiệp Việt Nam.
 

Các doanh nghiệp đang tự đổi mới mình nhằm thích ứng với hiện trạng mới. Lúc này, các mô hình làm việc và phương thức kinh doanh linh hoạt, bền vững hơn là chìa khóa giúp các công ty giải quyết thực trạng hiện tại và những thách thức của tương lai.

Cần mô hình làm việc mới phù hợp với xu hướng

Theo báo cáo “Xu hướng nhân tài” năm 2022 đến từ Mercer, có đến 81% nhà lãnh đạo đồng tình chiến lược kinh doanh và chiến lược con người trở nên vô cùng gắn kết ở hiện tại. Song song đó, 78% nhân viên cho rằng công ty nên trao quyền để mọi người tự làm việc với sự giám sát tối thiểu.

Chia sẻ về mô hình làm việc trong tương lai nhằm tối ưu hoá nguồn lực đồng thời tối đa hoá hiệu quả công việc, bà Tiêu Yến Trinh - CEO Talentnet mang đến Hội nghị một số giải pháp:

Thứ nhất, cách làm việc nên hướng tới sự đột phá với việc tái định hình các tương tác với khách hàng (online nhiều hơn, mang tính cá nhân…), phát triển các phương thức làm việc mới (mô hình làm việc kết hợp, cân bằng nhu cầu đội nhóm và cá nhân…); chú ý về hiệu suất và giá trị (gỡ bỏ các lãng phí và ưu tiên thứ quan trọng, tự động hoá và số hoá…).

Thứ hai, quản lý trao quyền và truyền cảm hứng, xây dựng văn hoá gắn kết, và quản lý có trách nhiệm xã hội.

Thứ ba, cách tổ chức đối ứng nhưng bền bỉ với việc triển khai đội nhóm linh hoạt, tập trung vào đồng thuận và trao quyền trong phạm vi, phối hợp ‘ảo’; tổ chức doanh nghiệp tương thích thông qua việc ưu tiên sức khoẻ, tinh thần an nhiên của nhân viên, vận hành linh hoạt; quản lý nhân tài nhờ công nghệ, tiếp cận kỹ năng mới…

Thứ tư là một môi trường thông minh với không gian thiết kế và địa điểm với tiêu chí “nhân viên là trọng tâm”, áp dụng công nghệ, tổ chức đào tạo…

Theo một khảo sát, 60% người lao động sẽ chỉ gia nhập hay ở lại với một công ty nếu họ được làm việc từ xa hay có chế độ làm việc linh hoạt. Điều đó cho thấy, trên thị trường lao động đang diễn ra một cuộc cách mạng chưa từng có. Để chiến lược kinh doanh và chiến lược con người giao thoa cùng một điểm, nhà lãnh đạo cần linh hoạt bắt nhịp ngay.

Cũng theo bà Tiêu Yến Trinh, có một số việc mà các tổng giám đốc và giám đốc nhân sự cần đặc biệt lưu ý:

Một là, tái thiết kế để trở nên phù hợp. Doanh nghiệp không còn vận hành như một cỗ máy mà được tổ chức linh hoạt như một thực thể sống động với việc thay đổi nhanh và nguồn lực linh hoạt, quản lý chỉ đưa ra định hướng và tạo điều kiện thực thi, đội nhóm chịu trách nhiệm từ đầu đến cuối, tập trung vào hành động. Bên cạnh đó còn là sự dịch chuyển từ vị trí công việc cố định sang làm việc linh động. Công việc được tái cơ cấu lại với một phương trình cung cầu nhân tài mới.

Hai là, làm việc trong quan hệ đối tác. Nhân viên không muốn làm việc cho doanh nghiệp, họ muốn doanh nghiệp làm việc cùng với họ. Hơn 6/10 người lao động sẽ chỉ gia nhập hay ở lại với một công ty nếu họ được làm việc từ xa hay có chế độ làm việc linh hoạt.

Ba là, chương trình nâng cao sức khỏe tổng thể. Văn hoá quan tâm đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết trong bối cảnh tỷ lệ nhân viên có nguy cơ kiệt sức tăng mạnh lên 81% (từ 63% năm 2020).

Có thể quan tâm nhân viên bằng cách giúp quản lý trách nhiệm về gia đình, thói quen và mục tiêu cuộc sống; hỗ trợ về sức khỏe tinh thần, khả năng phục hồi và các vấn đề mối quan hệ; thực hành để tạo ra một môi trường lành mạnh và hỗ trợ; cải tiến để giúp giải quyết tình trạng về sức khỏe, giúp tìm kiếm và điều phối dịch vụ chăm sóc…

Bốn là Phát triển năng lực làm việc cho nhân viên. Các tổ chức và cả nhân viên cần rút ngắn khoảng cách để xây đắp sự thịnh vượng cho tất cả. Theo đó, chương trình phát triển cho cấp lãnh đạo trong năm 2022 là tái đào tạo kỹ năng, ưu tiên của bộ phận nhân sự trong năm 2022 là thiết kế lộ trình phát triển nhân tài dựa trên kỹ năng.

Năm là, khai thác năng lượng tập thể. Kỹ năng lãnh đạo đặt con người làm trọng tâm sẽ giúp doanh nghiệp triển khai được tầm nhìn chung về tương lai công việc. Bên cạnh đó, cần xây dựng chức năng kết nối con người. Trải nghiệm làm việc - giao điểm giữa kỳ vọng của nhân viên, môi trường làm việc và các sự kiện xảy ra - sẽ định hình hành trình trải nghiệm của họ.

Bà Tiêu Yến Trinh - CEO Talentnet : Kỹ năng lãnh đạo đặt con người làm trọng tâm sẽ giúp doanh nghiệp triển khai được tầm nhìn chung về tương lai công việc.

 

Để xây dựng môi trường làm việc kết hợp tối ưu, ông Đỗ Ngọc Nguyên - đồng sáng lập ADP Group, người có nhiều năm kinh nghiệm thiết kế văn phòng làm việc cho các tập đoàn lớn, đề xuất giảm diện tích bàn làm việc truyền thống và tăng diện tích cho các tiện ích khác. Vì chỗ làm việc không có nghĩa là phải ở cái bàn cố định.

Đồng quan điểm, bà Đoàn Lê Minh Hà - Giám đốc Nhân sự và Hành chính Kuehne+Nagel Vietnam khuyên rằng, văn phòng tại các doanh nghiệp nên có sẵn những không gian làm việc chung, sắp xếp chỗ ngồi linh hoạt.

Nhân viên hạnh phúc thì chất lược kinh doanh hẳn sẽ vượt trội hơn. “Muốn khách hàng cảm nhận được sức khỏe thịnh vượng và hạnh phúc thì phải cho nhân viên cảm nhận trước và họ sẽ trở thành đại sứ thương hiệu của doanh nghiệp”, bà Vũ Lê Mộng Hà - Phó tổng giám đốc Marketing và Hoạch định giá trị cam kết của AIA Việt Nam nhấn mạnh.

Và trên hết, để thích ứng với những biến động khôn lường của nền kinh tế và tái thiết nguồn lực song hành với tái tạo tổ chức, quản lý công ty, đặc biệt là quản lý nhân sự cần phải tái tạo chính mình trước khi bắt tay tái tạo nguồn lực.