Những thông tin này được ghi nhận tại hội thảo tham vấn hoàn thiện báo cáo “Ngành gỗ Việt Nam, các vấn đề chiến lược và định hướng giải pháp phát triển đến năm 2030” được tổ chức tại TPHCM và trực tuyến. Hội thảo do Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest) phối hợp cùng các hiệp hội gỗ địa phương tổ chức vào chiều ngày 25-3.
Theo bà Đỗ Thị Thu Hương, Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), thành viên nhóm nghiên cứu, trong 10 năm trở lại đây, tốc độ tăng trưởng của ngành chế biến gỗ Việt Nam thuộc hàng năng động trên thế giới. Việt Nam đã vươn lên trở thành nước sản xuất gỗ và đồ nội thất lớn thứ 7 và là nhà xuất khẩu lớn thứ 2 thế giới.
Tuy nhiên, việc phát triển nhanh trong thời gian ngắn cũng khiến ngành này đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu nguồn nguyên liệu, công nghệ chế biến và năng suất lao động hạn chế so với các quốc gia khác.
Riêng về nguyên liệu, hiện nay nguồn cung nguyên liệu khai thác trong nước chỉ mới đáp ứng được khoảng 75% tổng nhu cầu chế biến, bao gồm khai thác rừng trồng và khai thác cây trồng phân tán, gỗ cao su. Mỗi năm, Việt Nam phải nhập khẩu khoảng 8,5 triệu m3 gỗ.
Về công nghệ, nhiều doanh nghiệp còn đang sử dụng các thiết bị có năm sản xuất là 2010, khá cũ so với các thiết bị hiện nay. Đáng chú ý, tính liên kết theo chuỗi của các doanh nghiệp ngành gỗ trong nước chưa cao, tạo ra áp lực cạnh tranh trong nội bộ ngành, làm suy yếu khả năng cạnh tranh bên ngoài.
Cũng ghi nhận những thành tựu mà ngành gỗ và nội thất Việt Nam đạt được trong những năm gần đây, song ông Nguyễn Văn Diện, Vụ trưởng Vụ Quản lý sản xuất lâm nghiệp, Tổng cục Lâm nghiệp, cho rằng ngành vẫn đang tồn tại nhiều hạn chế.
Cần xây dựng chiến lược phát triển dài hạn cho ngành gỗ . Ảnh minh họa về sản xuất của một doanh nghiệp đồ gỗ.
Cụ thể, trong tổng số hơn nửa triệu lao động đang làm việc trong ngành chế biến gỗ và nội thất, có khoảng 45% số lao động phổ thông chưa được đào tạo và chưa có kinh nghiệm.
Các ý kiến tại hội nghị còn cho rằng khâu đầu tư thiết kế sản phẩm, nghiên cứu phục vụ sản xuất cho ngành chưa nhiều; đầu tư nhà máy trên diện rộng, thiếu chuyên môn sâu. Đại đa số là doanh nghiệp nhỏ và vừa, tiềm lực đầu tư yếu nên công nghệ sản xuất chưa xứng tầm với quy mô của ngành.
Bên cạnh đó, tăng trưởng nhanh cũng khiến các doanh nghiệp trong nước đối mặt với sức ép cạnh tranh, các nguy cơ gian lận thương mại, nguồn gốc xuất xứ dễ dẫn đến bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại…
Các chuyên gia cho rằng, ngành chế biến gỗ và nội thất Việt Nam còn nhiều dư địa để phát triển, nâng cao kim ngạch xuất khẩu và tỷ trọng trong tổng giá trị tiêu dùng đồ gỗ, nội thất toàn cầu. Xu hướng thị trường đòi hỏi nguồn gốc gỗ hợp pháp cũng là điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp.
Mục tiêu của ngành là đến năm 2025, giá trị xuất khẩu gỗ và lâm sản của Việt Nam đạt 20 tỉ đô la Mỹ, trong đó kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt hơn 18,5 tỉ đô la.
Đến năm 2030, giá trị xuất khẩu đạt 25 tỉ đô la, trong đó kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ đạt 20,4 tỉ đô la; hơn 80% cơ sở chế biến, bảo quản gỗ đạt trình độ và năng lực công nghệ sản xuất tiên tiến; 100% gỗ, sản phẩm gỗ xuất khẩu và tiêu dùng trong nước được sử dụng từ nguồn nguyên liệu gỗ hợp pháp, gỗ có chứng chỉ quản lý rừng bền vững.
Do đó, các ý kiến cho rằng để ngành gỗ phát triển bền vững cần thực hiện đồng bộ các giải pháp hoàn thiện thể chế, chính sách hỗ trợ, vốn, nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ, liên kết trồng rừng và phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Bắt đầu từ việc nâng cao chất lượng nguồn nguyên liệu rừng trồng sẽ tạo ra nguồn gỗ có chứng nhận; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tự động hoá trong chế biến sản phẩm gỗ và phụ phẩm gỗ nâng cao hiệu suất sử dụng nguyên liệu.
Cần có chiến lược đào tạo nguồn nhân lực dài hạn, có trình độ chuyên môn và năng suất cho ngành.
Và để khai thác hiệu quả các tiềm năng đó, ngành phải nhanh chóng nâng cấp, cải tiến từng khâu và đẩy mạnh liên kết các mắt xích trong chuỗi cung ứng…
Trên cơ sở đó, các hiệp hội và doanh nghiệp cùng các chuyên gia sẽ tổng hợp, đề xuất với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chính phủ các giải pháp chiến lược và các cơ chế, chính sách tạo điều kiện thúc đẩy ngành gỗ-chế biến gỗ tại Việt Nam phát triển bền vững.
Theo Lê Hoàng (TBKTSG)
